ساز گیتار، یک ابتکار باستانی است و تاریخچه گیتار به مدت بیش از ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد باز می‌گردد. این ساز موضوع بسیاری از نظریه‌ها و ادعاها بوده است، به طور معمول ادعا می‌شود که گیتار ممکن است نسخه‌ای از رباب یا حتی کیتارای یونان باستان باشد. تحقیقات دکتر مایکل کاشا در دهه ۱۹۶۰ نشان می‌دهد که این ادعاها مبتنی بر اطلاعات صحیح نیستند. او نشان داد که رباب از یک خط جداگانه توسعه یافته است و اگرچه ریشه‌های مشترکی با گیتار دارد، اما تأثیر چندانی در تکامل آن نداشته است. تنها ارتباط قابل مشاهده بین تئوری کیتارا، شباهت کلمه یونانی “کیتارا” و کلمه اسپانیایی “کویترا” است.

مردمان پیش از تاریخ از چوب خمیده برای گردن و یک یا چند رشته از روده یا ابریشم برای ساخت چنگها استفاده می‌کردند. موزه‌های جهان شامل بسیاری از این چنگها از تمدن‌های باستانی مانند سومر، بابل و مصر می‌شوند. در بازهٔ زمانی ۲۵۰۰ تا ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد، چنگهای پیشرفته‌تری با تعداد رشته‌های بیشتر و زیبایی‌های طلا ظاهر شدند.

تاریخچه گیتار به داستان‌های مختلفی برمی‌گردد. برخی معتقدند که گیتار از ایران نشأت گرفته و برخی دیگر آن را به سیتارای یونانی-عاشوری، که توسط رومی‌ها به اسپانیا آورده شده است، باز می‌گردانند. این ساز با گونه‌های مختلفی که وجود دارد، علاوه بر داشتن تاریخچهٔ باستانی، با پیشرفت‌های موسیقی غربی همگام شده و در موسیقی جهان جایگاه خود را یافته است. در ادامه، با مراجعه به تاریخچه و تحولات گیتار، همراه ما باشید. پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی با مدل های مختلف گیتار هم مقاله انواع گیتار را بخوانید.

تاریخچه گیتار

در نگاه به گیتار و تفاوت‌های آن با سایر اعضای خانوادهٔ تنبور، نیاز به یک توضیح در مورد این ساز داریم. بر اساس تعریف دکتر کاشا، گیتار دارای یک گردن بلند، تخته چوبی مسطح، دنده‌ها، پشت صاف و اغلب با کناره‌های تراش خورده است. احتمالاً هیچ ساز موسیقی دیگری تأثیر بیشتری بر پیشرفت موسیقی در دوران مدرن نگذاشته است به طوری که گیتار به عنوان نماد ژانرهایی چون جاز، بلوز، و البته راک اند رول شناخته شده است. تاریخ ظهور گیتار به صورت واقعی در دوران رنسانس در اسپانیا قابل ردیابی است. اما در قرن بیستم، گیتار به عنوان یک ساز و عنصر اصلی در تولید هر ژانر موسیقی مدرن جایگاه خود را پیدا کرد.

گیتار با پیک و انگشتان قابل نواختن است و به علت تولید صدا توسط ارتعاش سیم‌ها، به گروه سازهای کوردوفون تعلق دارد. کوردوفون یک کمان موسیقی است که یک سیم ساده به دوسر آن متصل است و با کشیدن و رها کردن صدایی ایجاد می‌کند.

اولین ساختارهای گیتار از یک سیم آغشته به چندین سیم به کمان بسته شدند تا صداهای متنوعی تولید شوند. این ایده به اختراع چنگ کمانی منجر شد که با اضافه کردن سیم‌ها و یک جعبه تشدید صدا به وجود آمد. سپس سازی به نام لیر ظاهر شد که در آن سیم‌ها به طول مساوی قرار گرفتند. لیر به دو نوع لیرا و کیتارا تقسیم می‌شد و بعدها نام گیتار از همین واژه گرفته شد.

تاریخچه گیتار از ابتدا تا امروز

سفر تاریخی گیتار از آغاز تا امروز یک داستان جذاب و پرهیجان است، نه تنها به دلیل اشکال مختلفی که در طول هزاران سال با آن شکل گرفته است، بلکه به خاطر مشارکت مهم مخترعانی که راه ارتباط ما با این ساز را تعیین کرده‌اند. گیتارها، چنگها و سازهای زهی از خاورمیانه و ایران به چهار گوشه جهان سفر خود را آغاز کردند.

همانطور که پیشتر گفتیم، بعضی از افراد اعتقاد دارند که گیتار از ایران به وجود آمده و برخی دیگر معتقدند که از سیتارای یونانی-آشوری، که توسط رومی‌ها به اسپانیا آورده شده بود، الهام گرفته است. در دوران حکومت اسلامی در اسپانیا، این ساز به اندلس منتقل شد و به نام گیتار کیتارا یا قیتارا شناخته می‌شد. امروزه، واژه “تار” در نام گیتار ممکن است نشان‌دهنده ریشه ایرانی این ساز باشد.

تغییرات زیادی در تاریخ گیتار رخ دادند، اما بیشترین تغییرات در دوره رنسانس به وقوع پیوست که اروپا به تعامل با آسیا و آفریقا پرداخت. با کاهش اعتبار ویولن، گیتار آکوستیک مدرن، که امروزه با آن آشنا هستیم، توسط لوتیر و گیتاریست ماهر اسپانیایی، آنتونیو تورس ژورادو (1817 – 1892) معرفی شد.

الگوهای وی در طراحی گیتارهای صوتی امروز به عنوان اساس هر گیتار آکوستیک مدرنی که در سراسر جهان نواخته می‌شود، تلقی می‌شوند. با ورود عصر بیستم، پدیده‌ی الکترومغناطیس به طور عمیق بر آینده تاریخ گیتار مدرن تأثیر گذاشت. معرفی گیتارهای برقی در دهه 1930 و انتشار گسترده‌ی آنها در دهه 1950 توسط نوازندگان راک، گیتار را به اوج محبوبیت خود رساند. امروزه بعد از دو هزار سال استفاده گسترده در سراسر جهان، گیتار به عنوان یکی از دو ساز بسیار محبوب موسیقی در جهان (همراه با پیانو) شناخته می‌شود.

مرور تاریخچه اولیه گیتار

ریشه‌های گیتار به دوران‌ها و سازهای متنوع از سراسر جهان برمی‌گردد. رباب و عود، دو ساز با تاریخچه گنگ و پیچیده، از مصر به یونانیان، سپس به دست رومیان که آنها را در سراسر اروپا معرفی کردند، جا به جا شده‌اند. لوت (آلود، عود) عود، یا به عبارت دیگر بربط، یک ساز با ریشه‌های باستانی در ایران است و به این دلیل بربط نامیده می‌شود که کاسه آن به شکل سینه بربط (بر) مرغابی (بط) آغاز شده است. در قرن ۱۱، به دلیل تأثیرات عرب در اسپانیا، عود وارد اروپای جنوبی شد. هنگامی که عرب‌ها مجبور به ترک اسپانیا شدند، نواختن عود به گونه‌ای رایج شد که مردم این ساز را به عنوان یک ابزار محلی می‌شناختند. آنها حتی عود را کوچک‌تر کرده و نقش‌های جدیدی برای آن اختصاص دادند، به‌طوری‌که نام ویولا بر آن افتاد.

تنبور در کشورهای عربی مسیر دیگری از توسعه را طی کرد و ساختار آن تغییر کرد. عود به عنوان یک ساز با گردن کوتاه، تعداد زیادی از تارها، بدنی بزرگ به شکل گلابی با پشتی طاقدار و یک چوب سرتاسری ظریف و زاویه‌دار توصیف می‌شد. هنگامی که مورها در سال ۷۱۱ به جنوب اسپانیا حمله کردند، عود با آن‌ها به همراه آمد. این ساز، اجداد مشترکی با سازهای زهی اروپا داشت و شباهت‌هایی با رباب به عنوان یک ساز گرد با گردن کوچک داشت.

با پایان دوره رنسانس، رباب تکامل یافته و اغلب تا دهها تار داشت. سرانجام، گیتار باروک به عنوان یک جایگزین رایج برای عود جلوه گرفت. گیتار باروک، که به موسیقی باروک مرتبط است، نوعی گیتار جدید است که ابعاد کوچک‌تری دارد و سیم‌های آن از روده بز ساخته می‌شد. تغییرات در تعداد تارها و توانایی تنظیم این اجداد گیتار مدرن با استفاده از فرت‌های متحرک، نواختن آن را نسبت به نمونه‌های قبلی آسان‌تر کرد. تا سال ۱۷۹۰، گیتارهای اسپانیایی به عنوان استاندارد شناخته می‌شدند و دارای شش رشته سیم بودند که به شدت شباهت داشتند به گیتارهای مدرن امروزی.

این دوره مهمی بود که تاریخ گیتار به سمت پیشرفت هدایت شد و نوآوری‌ها به سرعت موجب ظهور گیتارهایی شدند که امروزه با آن‌ها آشنا هستیم.

گیتارهای زنجیره‌ای و استیل

در حدود همان زمانی که آنتونیو تورس در اسپانیا گیتارهای خود را ساخت، مهاجران آلمانی نیز، از جمله کریستین فردریک مارتین، به ساخت گیتارها با رشته‌های فولادی پرداختند. رشته‌های فولادی در نزدیکی سال ۱۹۰۰ به طور گسترده‌ای در دسترس قرار گرفتند. این سیم‌های فولادی به گیتارهایی ارتقاء داده بودند که صدای بلندتر و قوی‌تری تولید می‌کردند، اما فشار زیادی بر روی صفحهٔ گیتار تورس وارد می‌شد.

در انتهای قرن نوزدهم، کمپانی اورویل گیبسون گیتارهای با ساختار قوسی و سوراخ‌های بیضی شکل را تولید کرد. این گیتارها بدنه‌ای به شکل ویولنسل داشتند که به قسمت بالایی این ساز اجازه می‌داد آزادانه لرزش کند و بنابراین حجم صدای بیشتری تولید کند.

اولین گیتار مدرن در تاریخ

در اوایل قرن نوزدهم، گیتارها به ساختارهای شبیه به گیتارهای شش سیمه امروزی نزدیک بودند، اما اندازه آنها کوچکتر بود. در دهه 1800، آنتونیو دو تورس ژورادو، موسیقی‌دان و لوتیشن اسپانیایی، گام نخست به ساخت گیتاری برداشت که همگان را با گیتارهای مدرن آشنا کرد. آندرس سگوویا، گیتاریست برجسته اسپانیایی، گیتار کلاسیک ساخته شده توسط تورس را به عنوان یک ساز کنسرت معرفی کرد و از آن به عنوان یک وسیلهٔ موسیقی برای اجراهای کنسرتی استفاده کرد. او همچنین موسیقی چندصدایی اولیه را بازنویسی کرد و ترکیبات پیچیده‌ای را خلق کرد که اکنون به عنوان موسیقی گیتار “کلاسیک” شناخته می‌شود.

این نسل گیتار توسط کریستین فردریک مارتین، لوتیور آمریکایی تبار آلمانی، که اولین گیتار خود را در دهه 1830 در ایالات متحده ساخت، تحول یافت. مارتین گیتاری طراحی کرد که قادر به تحمل فشار اضافی ناشی از سیم‌های فولادی مدرن بود و به نواختن با سبکی متفاوت از گیتارهای قبلی منجر شد. این گیتار اساساً نوع موسیقی قابل اجرا روی سازهای زهی استیل را تغییر داد و ملودی‌های دقیق و ظریف گیتار کلاسیک را با آکوردهای روشن‌تر جایگزین کرد.

اگرچه ما تاریخ دقیق اختراع گیتار را ممکن است ندانیم، اما گواهی‌های تاریخی نشان می‌دهد که سازهای زهی همواره جزء فرهنگ و زندگی انسان بوده‌اند. اگرچه اروپای قرون وسطی به نظر می‌رسد مکانی باشد که گیتار شکل گرفته و در قرن بیستم به یک ساز جهانی تبدیل شده است، اطلاعات دقیقی درباره زمان اختراع گیتار وجود ندارد. تاریخ نگارندگان مختلف منشا گیتار را به سازهایی ربط داده‌اند که به گیتار مدرن شباهت دارند. این اظهارنظرها موجب شده که برخی گیتار مدرن را از نسل عودهای قرون وسطی نشات گرفته بدانند و برخی آن را به کیتارای یونانی نسبت بدهند. از سوی دیگر، موریس جی سامرفیلد در کتاب “گیتار کلاسیک از 1800 تا امروز” به چهارتار ایرانی به عنوان منشا اصلی گیتار اشاره کرده است. همچنین در دایره‌المعارف آمریکا (چاپ پنجم، 1974) آمده است که گیتار به وسیله اعراب از ایران به اسپانیا منتقل شده است.

جمع بندی

در این مطلب به تاریخچه گیتار از ابتدا تا امروز پرداختیم و اگر علاقه به این ساز دارید قطعا دانستن اطلاعاتی از تاریخچه آن برای شما بسیار مفید و اثر گذار است. مقالات دیگری هم در سایت نوین گیتار وجود دارد که می‌توانید با استفاده از آنها اطلاعات بیشتری درمورد گیتار به دست آورید.